اسوله شهری تاریخی با طبیعتی سرسبز و هوایی دل‌انگیز، یکی از زیباترین شهرهای شمالی ایران است که هرساله گردشگران زیادی را جذب می‌کند. ماسوله در جنوب غربی استان گیلان، در بخش سردار جنگل فومن قرار دارد. راه قدیمی ماسوله به خلخال یکی از راه‌های ارتباطی بزرگ میان گیلان و آذربایجانبوده است. شهر ماسوله در سال ۱۳۵۴ به‌عنوان میراث فرهنگی و طبیعی در لیست آثار ملی ایران ثبت شد.
با ما همراه باشید تا شهر زیبای ماسوله را بهتر بشناسید:
جغرافیا
نقشه استان گیلان
وسعت شهر ماسوله با در نظر گرفتن روستاهای اطراف آن، برابر با ۱۰۰ هکتار است. ماسوله در ۲۶ کیلومتری جنوب غربی فومن و در ۶۵ کیلومتری جنوب غربی رشت واقع شده است. ماسوله از شمال به شهرستان ماسال، از جنوب به طارم علیا، از شرق به فومن، از غرب به خلخال می‌رسد. ارتفاع ماسوله از سطح دریاهای آزاد برابر با ۱۰۵۰ متر است. اطراف شهر ماسوله با جنگل احاطه شده و راه ارتباطی اصلی ماسوله جاده‌ای است که به سمت فومن می‌رود.
سبک معماری پلکانی، سبکی از معماری است که در شهرها و روستاهای معدودی وجود دارد و روستاهای ماسوله هم یکی از این معدود نمونه‌های معماری است. ماسوله در بیشتر روزهای بهار، پاییز و زمستان در مه فرو می‌رود.
قله شاه معلم در ماسوله، ارتفاعی برابر با ۳۰۵۰ متر دارد که بلندترین نقطه استان گیلان است و به‌عنوان مقصد بسیاری از کوهنوردان است.
وجه‌تسمیه
واژه ماسوله در زبان پهلوی به‌صورت «ماه سوله» نوشته می‌شود. سوله به معنای کوچک است و ترکیب این دو کلمه در کنار هم به معنی ماه کوچک بوده است. در برخی منابع در رابطه با وجه‌تسمیه ماسوله آمده که این کلمه به دو بخش «ماس» و «اوله» تقسیم می‌شود. ماس به معنی کوه و اوله به معنای بلند و می‌توان ماسوله را کوه بلند تعبیر کرد.
ماسوله در عهد صفوی به «قزل دره» مشهور شد و در برهه‌ای از زمان به دلیل وجود لوازم لشکری در این ناحیه و نگه‌داری اسلحه و وسایل دفاعی، به «قزل‌قلعه» معروف شد.
تاریخچه
«کهنه ماسوله» در فاصله ۸ کیلومتری غرب جاده ماسوله به خلخال قرار دارد. این شهر درواقع سکونتگاه اولیه مردمان ماسوله بوده که آثار و بازمانده‌های انسانی زیادی از این منطقه به‌دست آمده است. بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی در کهنه ماسوله، سفالینه‌هایی متعلق به قرون ۵ و ۸ میلادی به‌دست آمده است. از قرن پنجم تا هشتم هجری کهنه ماسوله به‌عنوان یکی از مراکز مهم فلزکاری بوده و سفالینه‌های لعاب‌دار بارنگ‌های متنوع که مشخصات دوره سلجوقی را دارند، در این منطقه کشف شد.
روایات زیادی در رابطه با انتقال مردم از کهنه ماسوله به ماسوله امروزی وجود دارد، یکی از این روایات زخمی شدن «عون بن علی» از نوادگان امام علی (ع) و مدفون شدن آن در محل ماسوله امروزی است. از دیگر روایات می‌توان به زلزله سال ۸۹۰ هجری قمری و بیماری طاعون در سال ۹۴۳ هجری قمری اشاره کرد.
ماسوله در جریان احداث جاده ارتباطی بین گیلان و آذربایجان و قحطی سال ۱۳۲۰ نیمی از جمعیتش را از دست داد. در این دوره کاروانسراها و اقتصاد ماسوله از رونق افتاد و قشر ثروتمند ماسوله به پایتخت و شهرهای بزرگ مهاجرت کردند.
فرهنگ و آداب و رسوم
پوشش
پوشش محلی مردم ماسوله، پوشش محلی رایج در استان گیلان است. پوشش زنان گیلانی شامل پیراهن، نیم‌تنه، قبا، کش پیرهن، جلیقه، دامن، شلوار، تنگ تومان و تونکیه می‌شود. سرپوش زنان گیلانی عبارت است از روسری یا دستمال سر، لچک، کلاغه دستمال، روسری توری، سان دستمال، سان چاشو. زنان گیلانی گالش به پا می‌کنند.
پوشاک مردان گیلانی عبارت است از کلاه پهلوی، کلاه‌پوستی، کلاه روسی، شل کلاه، پیراهن، شلوار، جلیقه، کت، نیم‌تنه، دوندی (کفشی از جنس چرم مصنوعی)، چوموش، گالش، کتلک (دمپایی چوبی)، جوراب.
گویش
زبان مردم ماسوله، «موسلی» است که شبیه به زبان تالشی است. این زبان درواقع زبان مردم غرب گیلان و جنوب آذربایجان است. زبان تالشی ریشه در زبان گیلکی و مازندرانی دارد، ولی تفاوت میان زبان تالشی و گیلگی بسیار آشکار است. زبان تالشی بی‌شباهت به زبان اوستایی و کردی نیست، همچنین این زبان به آذری باستان هم نزدیک است.
آداب و رسوم
ایام محرم در روستاهای ماسوله با حال و هوای خاصی برگزار می‌شود و هیچ مداحی در این شهر بابت مداحی در شب‌های محرم مبلغی دریافت نمی‌کند.
از دیگر مراسم‌های خاص در ماسوله باید به مراسم «عروس گونه» اشاره کرد. این مراسم در بیشتر شهرهای استان گیلان برگزار می‌شود. این مراسم درواقع نوعی نمایش است که قبل از سال تحویل اجرا می‌شود. در این نمایش با آوازهای ریتمیک مفاهیم اخلاقی و آیینی آموزش داده‌شده و بازیگران آن‌هم ۳ نفر هستند که شامل غول، پیربابو و ناز خانم می‌شود.
مراسم «گل گل چهارشنبه» از دیگر مراسم‌های قدیمی در استان گیلان و روستاهای آن است. این مراسم درواقع همان چهارشنبه‌سوری مشهور است که با اندکی تغییرات اجرا می‌شود. افراد آتشی بر بالاترین نقطه شهر یا روستای خود روبه‌قبله، روشن می‌کنند. در حین پریدن از روی آتش این آواز خوانده می‌شود:
گل گل چهارشنبه به‌حق پنج‌شنبه
زردی بشه، سرخی بایه نکبت بشه، دولت بایه
معنی شعر: ای شعله آتش چهارشنبه، به‌حق پنج‌شنبه، زردی و ضعف و بیماری رخت بربندد و نوبت سرخی و نشاط و خرمی فرارسد. دوره نکبت و ناکامی به سر آید و دولت و اقبال روی نماید.
این مراسم از آیین زرتشت باقی‌مانده و در عصر اسلامی هم گرامی داشته می‌شد.
صنایع‌دستی
ازجمله صنایع‌دستی ماسوله باید به چاقو، عروسک، شال‌بافی، چموش دوزی و سفال اشاره کرد.
سوغات
از سوغاتی‌های ماسوله باید به کلوچه، گلپر، اگردک اشاره کرد.
غذای محلی
ازجمله غذاهای محلی استان گیلان و شهر ماسوله می‌توان به ماهی شکم پر، شش‌انداز، آلو مسما، کوک اشپل، کولی غورابیج، گل‌درچمن اشاره کرد.
جاذبه‌های گردشگری
جاذبه‌های تاریخی
از جاذبه‌های تاریخی ماسوله باید به بازار ماسوله، موزه مردم شناسی، امام‌‌زاده عون بن محمد اشاره کرد.
جاذبه طبیعی
از جاذبه‌های طبیعی می‌توانیم به پارک جنگلی ماسوله، کوه شاه معلم، چشمه آب‌معدنی علی زاخونی، چشمه آب‌معدنی زمزمه و ییلاق کورباراشاره‌کنیم.
