کتابخانه مدرن اسکندریه، مکانی دیدنی برای جذب توریست در مصر

کتابخانه معروف اسکندریه در ماه اکتبر سال ۲۰۰۲ افتتاح شد. در ابتدا قرار بر این بو‌د تا این کتابخانه به یکی از مراکز تبادل اطلاعات در دنیا و به ویژه در جهان اسلام تبدیل شود. ولی در حال حاضر، این کتابخانه علاوه بر نهادی علمى و آموزشى، یکى از دیدنی‌های توریستى مصر محسوب می‌شود و می‌کوشد که یاد کتابخانه اسطوره‌اى اسکندریه را در مصر باستان زنده کند.

معمار این کتابخانه ارزشمند، Snohetta/Hamza Consortium  از معماران اتریشی است. فرآیند ساخت این پروژه ۴ سال (۱۹۹۸-۲۰۰۲) به طول انجامید و کتابخانه آن نیز با کمک سازمان ملل و چند کشور راه اندازی شد.

جالب است بدانید در مسابقه‌ای که ایجاد شد، طرح معمار برجسته کشورمان، بهرام شیردل نیز برنده شد، اما به دلایلی اجرا نشد.

معمارى شگفت‌انگیز کتابخانه جدید اسکندریه که به یک صفحه شیب‌دار نقره‌اى شباهت دارد، در ساحل زیبای مدیترانه می‌درخشد.

این مجموعه بیش از ۸۰۰,۰۰۰ بازدیدکننده در سال دارد و به عنوان نماد اسکندریه، عامل موثری در جذب توریست و رونق صنعت گردشگری مصر مبدل شده است.

نگاهی به تاریخچه کتابخانه

یکى از شگفتی‌هاى دنیاى قدیم، کتابخانه اسکندریه در کشور مصر بود. این کتابخانه ۲۲۸ سال قبل از میلاد مسیح، توسط بطلمیوس اول در شهر بندرى اسکندریه بنا شد و به محلى براى تجمع و تبادل نظر محققین و دانشمندان آن زمان درآمد.

البته کتابخانه اسکندریه در گذر زمان گرفتار حوادث و بلایای مختلفی شد که باعث تخریب آن شدند. نخستین بار، ژولیوس سزار، ۴۸ سال قبل از میلاد مسیح، با به آتش کشیدن اسکندریه خساراتى به این محل وارد کرد. سپس حملات متعدد رومیان در سال ۳۰۰ میلادى، سبب نابودى تدریجى آن شد.

در این کتابخانه باستانى، حدود ۷۰۰ هزار جلد از آثار معتبر آن زمان بر روى پاپیروس نگهدارى مى‌شد و کارمندان این کتابخانه مرتب این آثار را براى حفظ کیفیت بازنویسى مى‌کردند؛ تا اینکه در سده چهارم میلادى تمام این آثار در جنگ سوخت و نابود شدند.

کتابخانه مدرن اسکندریه

ساخت بناى جدید کتابخانه اسکندریه در مصر، ۱۸ سال پیش آغاز شد. معمارى این بنای شگفت‌انگیز شبیه به یک صفحه‌ی شیب‌دار نقره‌اى است. بر روى نمایى از گرانیت خاکسترى، حروف الفبا به تمام زبان‌هاى دنیا کنده‌کارى شده است.

در  دو سال اول افتتاح این بنا در حدود یک میلیون نفر از آن بازدید کرده‌اند و به عنوان یکى از جاذبه‌هاى توریستى مصر درآمده است.

یکى از جوانان اسکندریه مى‌گوید:

به نظر من، کتابخانه اسکندریه فقط براى این شهر مهم نیست، بلکه براى مصر اهمیت دارد تا به دنیا نشان دهد که ما چیزهاى مدرن هم داریم. خیلى از مردم فکر مى‌کنند که در مصر فقط اهرام ثلاثه و شتر وجود دارد.

دانلود ویدیو

حدودا نیمى از مخارج ساخت این بناى ۲۰۰ میلیون دلارى از طریق کمک‌هاى خارجى تامین شده و کتاب‌هاى موجود در آن اهدایى هستند. این کتابخانه گنجایش ۸ میلیون جلد کتاب را دارد، اما تا به امروز فقط ۲۵۰ هزار کتاب در این محل جمع‌آورى شده و قسمت مجلات آن کاملا خالی است. دلیل اصلی این مسئله الویت اطلاعات رایانه‌ای و ترجیح آن به کتاب توسط مدیرکل کتابخانه است. برای این منظور، امکان دستیابى به میلیون‌ها جلد کتاب و مجله از طریق کامپیوتر در این کتابخانه فراهم شده است.

اسماعیل سراج‌الدین، مدیرکل کتابخانه اسکندریه، در این رابطه خاطرنشان کرد:

کتابخانه اسکندریه باید به همان نسبت که دریچه‌اى به دنیا براى مصر است، دریچه‌اى از مصر براى دنیا بگشاید. اینجا باید نهادى راهبر در عصر دیجیتال باشد و پیش از همه میراث و نام کتابخانه باستانى اسکندریه را زنده کند، اینجا باید محل تبادل فرهنگ‌ها و تمدن‌ها براى تمام مردم دنیا باشد.

این کتابخانه دارای بزرگ‌ترین اتاق مطالعه در بین کتابخانه‌های جهان محسوب می‌شود که در مساحت ۷۰ هزار مترمربع ساخته شده است. بنای کتابخانه ساختمانی یازده طبقه است که چهار طبقه آن زیرزمین بوده و هفت طبقه دیگر بخش فوقانی را شامل می‌شود. ساختمان از بالاترین نقطه به شکل دایره‌ای با شیب بسیار تند به سمت پایین طراحی شده است. این طراحی یکی از کارهای منحصربه‌فردی است که توسط شرکت اسنوهتا (Snøhetta) ارائه شده است.

این کتابخانه زیر نظر مستقیم رئیس‌جمهور مصر، حسنى مبارک بود و بسیارى از منتقدان بر این باورند که او با ساخت چنین بناى گرانى براى اندیشمندان، میراث باشکوهی را برجای گذاشته که با واقعیت موجود از نظر اقتصادى و اجتماعى در مصر در تناقض است؛ چرا که نیمى از مردم این کشور بی‌سوادند. سطح آموزش در مدارس دولتى بسیار پایین است. امکانات آموزشى موجود جوابگوى تعداد دانش آموزان نیست و معلمان حقوق ناچیزى دارند.

کتابخانه اسکندریه با بودجه ۲۰ تا ۲۵ میلیون یورو در سال به زحمت مى‌تواند موفق شود، زیرا در مقام مقایسه همتای آن، کتابخانه Library of congress در واشنگتن از بودجه ۴۳۵ میلیون دلارى در سال برخوردار است. به هر حال کتابخانه اسکندریه نمى‌تواند به آن درخشش باستانى دست یابد، اما شاید بتواند انگیزه‌اى براى آموزش و علم در جهان عرب به‌وجود آورد.

دانلود ویدیو

موزه‌های کتابخانه‌ی اسکندریه

این ساختمان فراتر از یک کتابخانه بوده و دارای ۳ موزه، یک افلاک‌نما، ۷ مرکز تحقیق آکادمیک، ۹ نمایشگاه دائمی و همچنین محل قرارگیری تعداد زیادی از موسسات مربوطه است.

موزه‌ی آثار باستانی

این مجموعه که داخل کتابخانه‌ی اصلی اسکندریه قرار گرفته شامل ۱۰۷۹ قطعه است که تاریخ آنها از عصر فرعونی آغاز و تا دوران اسلامی امتداد دارد. این مجموعه شامل آثاری از دوران ورود تمدن یونانی به مصر با حمله اسکندر مقدونی و همچنین آثار فرهنگ رومانیایی به مصر است.

کتابخانه نسخ خطی

این کتابخانه بزرگ‌ترین مرکز دانشگاهی زیرمجموعه کتابخانه‌ی اسکندریه است. این مرکز در سال ۲۰۰۲ و طبق قرار ۲۶۹ دولت جمهوری تأسیس شد. بیشتر آثار این مرکز نسخ خطی است که پیش از آن در کتابخانه‌ی شهرداری اسکندریه نگهداری می‌شد.

بخش‌های متنوع موزه نسخ خطی

آثار کمیاب: شامل نسخه اصلی خطوط تاریخی، کتاب‌های نادر و غیرقابل دسترس، نقشه‌ها، سکه‌های قدیمی، ابزارها و وسایل شخصیت‌های مشهور جهان، هدایای قدیمی پیشکش شده به کتابخانه‌ی اسکندریه، اسناد و … است.

بخش میکروفیلم

در این بخش ۵۰ هزار سند و نقشه‌ به‌علاوه نزدیک به ۳۰ هزار نسخه خطی در قالب میکروفیلم نگهداری و محافظت می‌شود.

بخش نمایش آثار باستانی

این بخش شامل سالن نمایش آثار باستانی در سطح B۱ در قلب کتابخانه‌ی اسکندریه قرار گرفته است که در آن انواع نسخ خطی، آثار باستانی و کتب نفیس در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

موزه ی تاریخ علم

در این موزه مراحل پیشرفت علم در مصر طی سه دوران تاریخی فرعونی، یونانی و اسلامی به نمایش در می‌آید.

مرکز علوم گنبد آسمانی

این مرکز در بالاترین نقطه گنبد کتابخانه قرار گرفته که موزه‌ی تاریخ علم داخل هرمی است که در پایین‌ترین نقطه این گنبد وجود دارد. این مرکز جهت گرامیداشت دانشمندانی است که آثار و فعالیت‌های آنها در پیشرفت علم تأثیر بسزایی داشته است. به علاوه این مرکز شامل بخشی است که مراجعه‌کنندگان می‌توانند در زمینه فیزیک و نجوم با استفاده از ابزارهای موجود به فعالیت و عملیات کشف و بررسی بپردازند. هدف این مرکز نشر علم و برگزاری نمایشگاه‌ها و کارگاه‌های علمی برای تمامی مراجعه‌کنندگان است.

سالن اکتشافات و نمایشگاه علمی برای کودکان

در واقع این سالن یک مرکز اکتشافی است که مجموعه‌ای از ابزارهای کاربردی و علمی را در بر دارد که هدف آن نشان دادن نقش ابزارها و تکنولوژی‌های نوین در پیشرفت توانایی‌های بشری است. در این راستا برخی از تجارب علمی از طریق رعایت و تطبیق قوانین فیزیکی در این نمایشگاه صورت می‌گیرد. این نمایشگاه بر دو زمینه اساسی تمرکز دارد:

علم نجوم، محیط زیست به علاوه‌ی شیمی و طبیعت مواد دو میدان اساسی بحث و بررسی در این نمایشگاه‌ هستند و هدف بنیادی آن تربیت نسلی مکتشف و نوآور است که بتوانند با رقابت‌های عصر جدید روبرو شوند.

نمایشگاه‌های دائمی

کتابخانه‌ی اسکندریه دارای ۹ نمایشگاه دائمی است که عبارتند از:

• نمایشگاه اسکندریه در گذر زمان (مجموعه محمد عوض)
• نمایشگاه شادی عبدالسلام
• نمایشگاه شگفتی‌های رسم الخط عربی
• نمایشگاه تاریخ چاپ و نشر
• نمایشگاه کتاب هنر
• نمایشگاه ملزومات علم نجوم و ابزارهای علمی عرب در قرون وسطی
• نمایشگاه چرخه‌ای در نوآوری (محیی الدین حسین)
• نمایشگاه آثار هنرمند برجسته، عبدالسلام عید
• نمایشگاه عبد الغنی أبو‌العینین.

مرکز همایش‌ها

مرکز همایش‌های کتابخانه اسکندریه یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های عرصه معماری است. یکی از ویژگی‌های خاص این مرکز این است که هدف از تأسیس اولیه آن برگزاری همایش‌های ملی و بین‌الملل بوده است. در این راستا انواع خدمت‌رسانی‌ها و ملزومات برای اجرای یک همایش در سطح بین‌المللی یا همایش‌ها و سمینارهای آموزشی ارایه می‌شود.

هشت مرکز تحقیقات تخصصی کتابخانه اسکندریه:

نسخ خطی

• آثار باستانی
• خط و کتابت
• داده‌های اطلاعاتی
• مطالعات اسکندریه و دریای مدیترانه
• هنر
• تحقیقات علمی
• بخش گفتگو و تبادل آرا

به‌طور کلی می‌توان گفت طراحی ساختمان کتابخانه به شکل خورشید در حال طلوع از سواحل نیلگون دریای مدیترانه است و سالن نجوم و ستاره‌شناسی کتابخانه همانند قمری در حال گردش به دور خورشید هستند.